مقاله بررسی هم‌معنایی در گفتمان قرآنی بر پایه نظریه تحلیل مؤلفه‌ای

مقاله بررسی هم‌معنایی در گفتمان قرآنی بر پایه نظریه تحلیل مؤلفه‌ای

دانلود مقاله بررسی هم‌معنایی در گفتمان قرآنی بر پایه نظریه تحلیل مؤلفه‌ای

در قالب Word و در 27 صفحه، قابل ویرایش، شامل:

چکیده

مقدمه

1- پیشینه پژوهش

2- تحلیل مؤلفه‌ای

3- هم‌معنایی

4- بررسی تطبیقی واژگان هم‌معنا در گفتمان قرآنی

4-1- خَرﱠ، هَوَی

4-1-1- خَرّ

4-1-2- هَوَی

4-2- سَعَی، مَشَی

4-2-1- سَعَی

4-2-2- مَشَی

4-3- زلﱠ، زَلَقَ

4-3-1- زلﱠ

4-3-2- زَلَقَ

4-4- بئر، جبّ

4-4-1- بئر

4-4-2- جُبّ

4-5- نصیب، کفل

4-5-1- نصیب

4-5-2- کِفل

4-6- مقعد، مجلس

4-6-1- مقعد

4-6-2- مجلس

4-7- نتیجه‌گیری

منابع

چکیده

هم‌معنایی به عنوان یکی از پربسامدترین روابط معنایی در گفتمان قرآنی، از اهمیت ویژه‌ای در مطالعات دانش معنی‌شناسی معاصر، به‌ویژه الگوی تحلیل مؤلفه‌ای برخوردار است. این الگوی معنایی که گستره مفهومی یک واژه را متشکل از اجزای کوچک‌تری به نام مؤلفه‌های معنایی می‌داند و با تجزیه مؤلفه‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های میان واژه‌های مرتبط را بیان می‌کند، نقش به‌سزایی در تبیین هم‌معنایی بر عهده‌دارد. بدین تصور، مقاله حاضر کوشیده است تا با استفاده از این فرضیه معناشناختی، مختصه‌های معنایی واژگان هم‌معنا را بررسی کرده، اشتراکات و تفاوت‌های معنایی هر یک از آن‌ها را باز نماید و نقش این عناصر را در تعیین موقعیت خاص و تمایز محیط زبانی واژگان مذکور تبیین کند.

بدین منظور، ابتدا چند مفهوم هم‌معنا از میان انواع کلمه (فعل و اسم) به‌طور تصادفی انتخاب و آنگاه مؤلفه‌های اصلی معناساز آن‌ها ضمن ریشه‌یابی و کاربرد قرآنی هر یک مشخص شد. بررسی‌ها نشان داد که در قرآن، انتخاب یک واژه خاص از میان واژگان هم‌معنا، بر اساس محیط زبانی و نیز در مواردی بر مبنای بافت موقعیتی متن صورت گرفته است. هر بافتی ترکیب مؤلفه‌های خاصی را می‌طلبد که این مؤلفه‌ها فقط در یکی از واژگان هم‌معنا وجود دارد؛ ازاین‌رو، جابجایی واژگان هم‌معنا ممکن نیست؛ چراکه این امر به انحراف از معنی ارائه شده خواهد انجامید.

مقدمه

هم‌معنایی یا ترادف در نص قرآن کریم، از دیرباز به عنوان یکی از مباحث مؤثر در تفسیر این کلام وحیانی و درک بیان اعجاز آن، میان اندیشمندان فن مطرح بود و پیوسته نظرات گوناگونی در باب آن ذکر شده است؛ چنانچه برخی از ادیبان عرب، مانند عبدالرحمن بن عیسی همدانی، قدامه بن جعفر، ابن جنّی و … وجود واژگان مترادف به معنای دلالت دو لفظ بر یک معنا را تأیید و برخی چون ابن قتیبه، ثعلب، ابن فارس و دیگران وجود واژگانی با دلالت معنایی یکسان را رد کرده‌اند و مواضع کاربرد آن‌ها را متفاوت دانسته‌اند. این در حالی است که مبحث مذکور به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین ویژگی‌های نظام معنایی زبان در مطالعات معاصر نیز از مناظر گوناگون، به‌ویژه نگره‌های معنی‌شناسی جمله بنیاد، متن بنیاد و نقش‌گرا جایگاه درخوری یافته است.